خبرنگاری تحقیقی می‌تواند نقشی جدی در برجسته کردن ایرادات ساختاری و اصلاح آن ایفا کند

سید شهاب طباطبایی، سردبیر سابق روزنامه وقایع اتفاقیه در گفت‌و‌گو با پایگاه خبری بیست و یکمین جشنواره ملی رسانه‌های ایران در توضیح لزوم اتخاذ رویکردهای ملی و غیر سیاسی در این جشنواره گفت:«جشنواره ملی رسانه اگر مانند نامی که برایش برگزیده شده به راستی ملی باشد و کیفیت مطالب ارسالی تمام رسانه‌ها، بی توجه به گرایش سیاسی نویسنده یا آن رسانه، دقیق و حرفه ای بررسی شود امیدوارکننده است و می تواند انگیزه بخش نویسندگان و روزنامه نگاران و امیدوار کننده باشد. جشنواره‌ای که ملی است، در حقیقت برای همه مردم با هر نگاه و باور و گرایشی موضوع و سوژه خواهد داشت. نه مانند صدا و سیما که متاسفانه صفتِ ملی را بی تشابه به عملکردش یدک می کشد و هرچه می گذرد اعتبار ملی بودنش بیشتر زیر سوال می رود».

طباطبایی همچنین تاثیرجشنواره در ایجاد همدلی بین اصحاب رسانه را وابسته به داوری بی طرف آثار دانست و در اینباره گفت:«واقعیت آن است که همه چیز از پایان جشنواره شروع می شود. روزی که نتیجه کار هیات داوری به پایان برسد، تازه داوری افکارعمومی و روزنامه نگاران در خصوص نحوه برگزاری، داوری و بی طرفی برگزارکنندگان شروع می شود. آن روز مشخص می شود که آیا جشنواره می تواند به رونق فضای رسانه ای و رقابت که منشا پیشرفت و تکامل است، منجر شود یا برخلاف آن بر سردی فضا می افزاید».

روزنامه نگار فعال در روزنامه شرق در ادامه رسانه‌ها را رکن چهارم دموکراسی دانست و نقش اصلاح گری رسانه‌ها را اینگونه تشریح کرد:«شاید درست تر از این پرسش که رسانه ها چگونه می توانند به اصلاح ساختارها کمک کنند این پرسش باشد که صاحبان مقام و مسئولیت چگونه می توانند از رکن چهارم دموکراسی برای دیدن و شنیدنِ نقص ها و اشکالات و سپس اصلاح ساختارها بهره ببرند. رسانه ها قرار است آینه باشند برای قدرت و بقیه کار با قدرت است که یا خود شکند برای اصلاح یا خطا کند و آینه بشکند. (آینه چو ن نقش تو بنمود راست، خود شکن آینه شکستن خطاست) کار رسانه پرسشگری، نقادی و طرح موضوعات و مشکلات و احیانا انعکاس پیشنهادات خبرگان و نخبگانِ جامعه است با هدف بهبود شرایط. مابقی راه با مسوولانی است که اراده می کنند در مسیر اصلاح گام بردارند یا بر مسیر خود پافشاری و لجاجت کنند».

سید شهاب طباطبایی در پاسخ به این پرسش که رسانه‌ها چگونه میتوانند در بازنمایی ایرادات و اشکالات موثر تر عمل کنند خبرنگاری تحقیقی را یکی از راهکارها دانست و در این باره توضیح داد:«خبرنگاری تحقیقی، به دلیل جمع آوری مستندات، ارائه مشاهدات عینی و استفاده از اسلوب های علمی در پژوهش، استتناج و نتیجه گیری می تواند نقشی جدی در برجسته کردن ایرادات ساختاری و اصلاح آن ایفا کند. اما این مهم بستگی به دو عامل مهم دارد. عامل اول اینکه گزارش های عمقی خبرنگاران تحقیقی، واکنش منفی مدیران و صاحب منصبان را برانگیخته نکند. موضوع دوم این است که گزارش های خبرنگاران تحقیقی، بسیار وقت گیر بوده و سطح پرداختی حقوق رسانه‌ها عموما جوابگوی وقتی که برای این گزارش ها صرف می شود نیست و طبیعی است که پس از مدتی، خبرنگاران تحقیقی دلسرد شده و از کیفیت گزارش هایشان کاسته شود. در اغلب موارد البته عامل اصلی بی انگیزگی و رها کردنِ کار، تهمت افکنی و برخوردهایی است که از جانب قدرتمندان بر خبرنگاران و روزنامه نگاران اِعمال می شود. لازم است وزارت ارشاد نقشی جدی در حمایت معنوی و حتی مادی از صاحبان آثار تحقیقیِ انتقادی ایفا کند.مُراد از نقد هم، نقدِ مودبانه، دلسوزانه و به قصدِ اصلاح است. و البته لازم است به قول نظامی گنجوی آنکه عیب شمارِ سیستم است در بد و نیک، آینه دار باشد».

طباطبایی در ادامه به تاثیر رسانه‌های فردی در از بین رفتن انحصار رسانه‌ای نیز اشاره کرده و در اینباره معتقد است:«رسانه های فردی به دلیل آنکه انحصار رسانه های رسمی را زیر سوال برده اند و مهمتر اینکه روایت رسانه های انحصارگرا را شکسته اند، و در کمترین زمان می توانند دیدگاه های متکثر و مختلفی را عرضه کنند قابل اعتنا هستند. اینها با طرح انتقادات از کاستی ها می توانند به بهبود کیفیت زندگی کمک کنند. با این حال لازم است به آسیبی که از ناحیه این رسانه ها امکانِ بروز دارد توجه کرد. رسانه های فردی در مقایسه با رسانه های ارتباط جمعی رسمی، مسئولیت پذیری کمتری دارند و ممکن است در طرح انتقادات، موضوعات شخصی و یا غیرمنصفانه را هم مطرح کنند یا در بازنشر شایعات و اخبار غیرواقعی بی پرواتر عمل کنند. این رسانه ها لزوما مقید به ادبیات و قواعد صحیح نوشتاری نبوده و محتمل است زبان فارسی را هم با چالش هایی مواجه کنند. نیک که بنگریم این رسانه ها نیز همچون سایر پدیده ها، هم فرصت هایی پدید می آورند و هم نگرانی هایی. اما بی شک راهِ کاهشِ این نگرانی ها حتما تقابل و تحدید و تهدید نیست».

سردبیر سابق روزنامه وقایع اتفاقیه در پایان روش مرجعیت بخشیدن به رسانه‌های رسمی را اینگونه توضیح داد:«افکارعمومی تشنه اگاهی یافتن از اخبار و رویدادها است. شهروندان علاقه دارند و البته حق هم دارند که به موقع، صحیح و بی جهت گیری رسانه های حاکمیتی در جریان اطلاعات و اخبار روز قرار بگیرند. اگر نیاز خبری شهروندان را رسانه های معتبر و رسمی تامین نکنند، این نیاز از مسیرهای دیگری تامین می شود. توجه به رسانه های غیررسمی وقتی کاهش می یاید که رسانه های حاکمیتی در کنار توجه به ملاحظات ملی، خواسته های مردم از جمله اطلاع رسانی به هنگام، صحیح و غیرغرض ورزانه را هم رعایت کنند. اگر روزی مصلحت اندیشی و تخریب و وارونه جلوه دادن واقعیات در رسانه ای اتفاق افتاد، آن روز، روز مرگ رسانه است خلاصه اینکه خودکرده را تدبیر نیست، اگر به شهروندان و شعورشان احترام بگذاریم ، توجه میبینیم و اگر بخواهیم از واقعیت منحرفشان کنیم، آن ها هم ما را دور می زنند. سرنوشت رسانه ملی و وضعیتی که امروز پیدا کرده عبرت آموز است».

فراخوان بیست و یکمین جشنواره ملی رسانه‌های ایران