جشنوارۀ مطبوعات از علائم حیاتی سرپا بودن مطبوعات و پایندگی و بالندگی آن به حساب می‌آید

به نظر جنابعالی چه ضرورتی در برگزاری جشنواره مطبوعات وجود دارد؟ لطفاً در این‌باره توضیح دهید.

خواهش می کنم درست صحبت کنید!.... یعنی چی که چه ضرورتی دارد؟ سرتا پایش ضرورت و صیرورت است. مثل این است که بفرمایید اعلام علائم حیاتی انسان توسط پزشک معالج، چه ضرورتی دارد؟ خب تا ما ندانیم که اوضاع فشارخون و ضربان قلب و نبض و تنفس و .... دیگر علائم حیاتی فرد در چه وضعیتی قرار دارد چگونه م توانیم به زنده بودن آن ایمان بیاوریم. حالا گیریم ک دو تا شاهد عادل بالغ و عاقل هم روز روشن در یک برنامۀ پخش زنده، شهادت بدهند که طرف زنده است.

جشنوارۀ مطبوعات از علائم حیاتی سرپا بودن مطبوعات و پایندگی و بالندگی آن به حساب می‌آید. حتی خواجه حافظ شیراز هم بر ضرورت توجه به جراید تأکید و توجه دارد؛ آنجا که می‌فرماید: «جریده رو که گذرگاه عافیت تنگ است... .» (حالا ممکن است که برخی از شارحین و مفسرین دیوان خواجه، نظرات دیگری در باب تعبیر و تفسیر این مطلب داشته باشند؛ خب داشته باشند. نظر آن ها هم محترم است. همچنان که نظر این حقیر بزرگوار!)

جشنواره مطبوعات، چه کارکردی برای مخاطبان و اهالی رسانه دارد؟

جشنوارۀ مطبوعات یک کارکرد دوسویه و دوگانه سوز دارد. هم باعث تجمیع و توجه فزون تر افکار عمومی(که گاهی دچار تشویش می شوند) به رکن چهارم دموکراسی، یعنی مطبوعات شریف می شود و هم موجبات دلگرمی و تشویق اصحاب رسانه و قلم به دستان همیشه در صحنه می شود. قشری تلاش گر و زحمت کش که می داند شغلش در زمرۀ مشاغل سخت و زیان آور است(یعنی هم برای خودش زیان دارد، هم برای دولت و هم برای ملت!)؛ اما در سخت ترین شرایط نیز به آن عشق می ورزد و به زبان حال، با همان خواجۀ شیراز فوق الذکر، همدست و همداستان می شود که:«عشق می ورزم و امید که این فنّ شریف/ چون هنرهای دگر، موجب حرمان نشود.»

باری، این فنّ شریف، با جشنوارۀ مطبوعات، تجلی و تبلور بیرونی و پیرامونی بیشتری به خود می گیرد. استعدادهای وافرتر و وسیع تری شناسایی و تشویق به ادامۀ تلاش و تکاپو در این عرصه می شوند و این حس خوب و قشنگ به صحبۀ رسانه‌ های مکتوب و خبرگزاری ها دست می‌دهد که دیده شده‌اند. و این دیده شدن، این به چشم آمدن، از مهمترین کارکردها و وجوه مثبت جشنواره است. من دیده شدم، پس هستم.

نظر جنابعالی درباره آثار ارسالی این دوره از جشنواره مطبوعات چیست؟

هنوز تا این لحظه، اثر خاصی را ملاحظه و بلکه مطالعه نکرده ام؛ روی هم رفته و سرجمع، کارهای خوبی واصل شده که جای تشکر دارد. اشاره می‌کنند که جاش همینجاست؛ پس همینجا تشکر می‌کنم. باید عرض کنم که کیفیت آثار رسیده در زمینۀ طنز که از گونه های فاخر ادبی است، خوب است و گواه استعدادهای جوان زیادی که در این خصوص در مطبوعات و رسانه های مکتوب سراسر کشور موجود است و گاهی متأسفانه جز به هنگام جشنوارۀ مطبوعات، به چشم نمی‌آیند.

تعدد آثار، نشان از جریان زندۀ طنز مطبوعاتی یا به اصطلاح طنز ژورنالیستی در کشور می‌دهد. در بسیاری از نشریات، ستون‍‌ها و صفحات طنز، به حیات خود ادامه می‌دهند بی ‌آن که در پی ایجاد سروصدا و راه انداختن جریان معروف به «عسس منو بگیر!» باشند. این از نظر کمّی. از حیث کیفی اما، احساس می‌شود که هنوز جای کار و ابتکار وجود دارد تا جریان طنزــ به خصوص هرچه از مرکز دور می ‌شویم ــ پخته ‌تر و تکامل یافته‌ تر شود. این نقیصه البته تا حدودی ناشی از نبود یا کمبود نشریات تخصصی و حرفه ای طنز (همچون توفیق و گل آقا) است که پاتوق و محلی برای همنشینی و گردهمایی نسل نورس و نورسیده در کنار نسل پیشکسوت و متقدم باشد تا جریان انتقال تجربه و امکان تمرین و ممارست بیشتر، به صورتی مشخص تر، تخصصی تر و به اصطلاح کانالیزه فراهم شود.

طنزنویسی در فضای مجازی را چگونه ارزیابی می کنید؟

متأسفانه در محیط مجازی اینترنت، سایت‌ها و وبلاگ‌ها، این اتفاق کمتر می‌افتد و تضمینی برای رشد کیفی طنز نوپا و نورسیده یا پیرایش و صاف کاری و صیقل یافتگی آن نیست.

روند انتخاب آثار در«کمیته طنز» به چه صورت خواهد بود؟

در حوزۀ طنز، آثار رسیده در دو بخش مکتوب و مصور؛ یعنی طنز نوشتاری و طنز ترسیمی یا همان کاریکاتور، توسط داوران خبره و صاحب نام در این زمینه، مورد قضاوت و رقابت قرارمی گیرند. هر اثر دریافتی توسط دبیرخانه را دو داور کارشناس به بررسی و ارزیابی کیفی و محتوایی می نشینند و در نهایت، آثار توسط دبیرگروه نیز مورد مطالعه و ملاحظه قرار می گیرد که با این حساب در حقیقت، هر اثر توسط سه داور مورد بررسی واقع می شود. به هرحال، خود دبیرکمیتۀ طنز هم تا حدودی اهل طنز است و شایعاتی است که بیش از بیست سال است که از بیکاری ــ که سرمنشأ فساد است ــ هم شعر طنز می سراید و هم نثر طنز می نویسد و صاحب ستونی هشت ساله و روزانه در زمینۀ طنز روزنامه ای است و هم گویا آخرین سردبیر هفته نامه سابق گل آقا بوده و ایضاً مجری و سردبیر برنامه تلویزیونی«قند پهلو»ی شبکۀ آموزش و برنامۀ طنز ادبی و سیاسی و فرهنگی و اجتماعی«پاتوکفش اخبار» شبکۀ پنج سیما که نخواستیم نامش فاش شود!...(عجالتاً همین مقدار تعریف برای تبختر و لذت نفس، کفایت می کند. فردا هم روز خداست.جاهای دیگر خرج می کنیم!)

از نظر شما چه ملاک‌ها و معیارهایی برای انتخاب آثار برتر وجود دارد؟

برخی معیار و ملاک‎ها هستند که معمولاً بین همۀ طنزپردازان، مشترک و ثابت اند و همگان بر رعایت این موارد و مصادیق ارزشی، اتفاق نظر دارند. مثلاً زبان فاخر و فرهنگی و هنری اثر؛ میزان استفاده از شیوه‌ ها و شگردهای طنزپردازی و صنایع ادبی به کارگرفته شده در این زمینه؛ قالب ارائۀ اثر که موجب خلق طنزی متشخص می شود؛ هدفمندی و پیام غیرمستقیم مطلب؛ مسائل نگارشی و انشایی که از واجبات و نکات ابتدایی کار است؛ انتخاب موضوع و رعایت اولویت های انتخابی؛ میزان توجه به موضوعات و مسائل روز در حوزه های مختلف؛ فخامت زبان و پرهیز از عبارات و کلمات سخیف و سبک؛ دوری گزیدن از نزدیکی به قالب فکاهه که البته در نوع خود بسیار ارزشمند است، اما نه به هنگام آفرینش طنز؛ نپرداختن به حساسیت های قومی و احترام گذاشتن به آداب و ادبیات بومی اقوام، رعایت خطوط قرمز اخلاقی و انسانی و دینی و سیاسی و نزدیک شدن صحیح و ظریف به آن ها و ... نکات و ملاحظات دیگری که باید در زمان ارزیابی آثار، مدنظر قرار گیرند.

این ملاک‌ها در گروه «طنز» به چه ترتیب اتخاذ و در نظر گرفته می‌شود؟

از آنجا که بالاخره هر سری یک نظری دارد و هر نظری هم تا حدودی متأثر و منبعث از نوع نگرش و نگارش فرد صادر می شود؛ خب مسلم است که در هر زمینه ‌ای که نیاز به داوری هست، هرگز دو داور، تمام و کمال مثل هم نظر نمی ‌دهند و در جزئیات و یا در مقام تطبیق موارد با مصادیق، با هم اختلافاتی دارند که البته جزئی و کمرنگ است. بر سر اصول ارزشی طنز و رعایت بایدها و نبایدهای کار، همگان متفق القول و هم نظرند. وجود سه داور نیز برای رسیدن به همین برآیند صحیح نظرات و کسب معدل میانگین برای انتخاب اصلح است. خلاصه جای نگرانی نیست. مگر در جایی که جای نگرانی باشد.

ارزیابی جنابعالی از ترکیب داوران در گروه« طنز» چیست؟

ترکیب و تجزیه شان، هردو، خوب است. هم در زمینۀ طنز ترسیمی و کاریکاتور، هر دو داور، از پیشکسوتان و استخوان ترکانده‌های این عالم و عالِم به کار هستند؛ هم در زمینۀ طنز مکتوب (اعم از منظوم و منثور)، به استثنای خودم، آن دو داور عزیز دیگر، به تجربه و توانمندی در طنزپردازی معروف و مشهور. هم در ساحت طنز مطبوعاتی، سال هاست که شرف حضور دارند، هم در زمینۀ تحیقق و پژوهش علمی و کاربردی. به نظرمن، دست به ترکیب شان نزنید!

مسیر بررسی آثار در حوزه طنز را در بیستمین جشنواره مطبوعات چگونه ارزیابی می‌کنید؟

راهی است راه «طنز» که هیچش کناره نیست!....گر هم کناره هست، به جز «جشنواره» نیست!.... فلذا تو پای به راه درنه و هیچ مپرس!.... چرا؟..... چون: «خود راه بگویدت که چون باید رفت.» وجود داوران کاربلد و مجرب، بازکنندۀ راه است. تجهیز دبیرخانۀ جشنواره به سازوکار ثبت نام اینرنتی و ارسال و دریافت آثار از طریق سایت جشنواره و همچنین انجام داوری از رهگذر همین مسیر اینترنتی و سایتی، سرعت و دقت کار را نیز بالا می برد. اتفاقی که برای اولین بار در این دوره از جشنواره، به همت نویسنده و محقق و پژوهشگر ارزندۀ تاریخ مطبوعات، دوست و برادرارجمندم جناب سیدفرید قاسمی، به وقوع پیوسته است و جای عرض و اعلام خسته نباشد شدیداللحن دارد. جشنواره، به این اعتبار نیز، نسبت به گذشته، یک گام رو به جلو برداشت.

در پایان، اگر نکته ای در نظر دارید، ذکر فرمایید.

گاهی نقطه بهتر از نکته جواب می دهد! ...